SÉANCE 43 COURS DE DIOULA
LÉÇON 43 : KALANSEN BI NAANI NI SABA
BARO : KIBAROYA
An balema cɛman n’a musoman An sila hɛrɛ la, Ala ye tere nɔgɔya. Ayiwa, kibaroya min bɛ yen k’a lase a ma, o ye ko bolokɛninden kelen tɛ se ka bɛlɛkisɛ ta ;
ko flanan kisɛden kelen tɛ se ka yɔrɔ flan ka gbɛ;
ko kɔnɔw jɛnin le bɛ biii fɔ ;
ko mɔgɔ kelen tɛ se ka faso baara kɛ ;
ko an ye an bolo di ɲɔgɔn ma ; mɔgɔ ma bɔ mɔgɔ la, siya ma bɔ siya la ;
ko an ye kɛlɛkɔrɔw ban an ni ɲɔgɔn cɛ ;
ko an ye don da kelen fɛ ka jɛ ka baara kɛ walasa faso ye taga ɲɛ ka kunnawolo ;
ko an ye an ya kanw fɔ k’o sɛbɛcogo kalan.
N’o kɛra, jamana bɛ diya, faasodenw tɛ na kɔngɔ, minnɔgɔ tɛ n’an minan fana, ayiwa an bɛɛ bena langafiya sɔrɔ.
|
|
|
POINT DE GRAMMAIRE : LES PROCÉDÉS DE DESIGNATION DES MOTS
Mots composés à partir d’un adjectif +le suffixe d’abstrait
- Nɔgɔ+ya
-
facilité, simplicité
- Gbɛlɛ+ya
-
cherté, difficulté, pauvreté
- Jugu+ya
-
méchancete
- Ɲuman+ya
-
bonté, générosité
- Bon+ya
-
la grandeur
- Kunfin+ya
-
ignorance
EXERCICE
-
Certaines personnes aiment la facilité
-
La méchanceté est un mauvais comportement
-
Dieu recommande la bonté
-
L’ignorance est une maladie
-
La grandeur de Dieu ne peut être expliquée
Réponses
-
Nɔgɔya ka di mɔgɔ dɔw ye.
-
Juguya ye jogo jugu ye.
-
Ɲumanya ka di Ala ye.
-
Kunfinya ye bana ye.
-
Adamadenw tɛ Ala ya bonya lɔn.
-
Adamadenw tɛ se ka Al ya bonya ɲafɔ
-
Mots composes a partir d’un nom+le suffixe de l’abstrait
- Denya
-
l’enfance
- Denmisɛnya
-
l’enfance
- Mɔgɔya
-
la civilité (l’humanisme)
- Musoya
-
la féminité ou le fait d’être une femme
- Cɛya
-
la masculinité ou le fait d’être un homme
- Dioulaya
-
le fait d’être Dioula
- Farafinya
-
africanité (le comportement ou l’attitude africaine)
EXERCICE
-
L’enfance est agréable
-
Ce monsieur à une attitude de blanc (européen)
-
En Afrique, le fait d’être une femme n’est pas facile
-
Ce monsieur est très humain
Réponses
-
Denya ka di
-
Tubabu jogo / hakili bɛ cɛ nin na.
-
Musoya ka gwɛlɛ farafina.
-
Mɔgɔya be cɛ nin na kojugo.
Former des verbes de processus à partir d’un adjectif + le suffixe de l’abstrait
- bonya
-
grossir
- gbiliya
-
alourdir
- gboya
-
rendre désagréable
- janya
-
grandir
- nɔgɔya
-
faciliter
- misɛnya
-
émietter
- surunya
-
raccourcir
- juguya
-
rendre méchant
- kalaya
-
chauffer
- dɔgɔya
-
diminuer
- diya
-
rendre agréable (doux)
- fisa
-
préférer, rendre meilleur
Proposez quatre phrases avec ces mots
Réponses
-
i be se ka kalan nɔgɔya n bolo.
-
a bena feerefɛn sɔngɔ jigi n ye.
-
a bena dɔ bɔ sɔngɔ la ne ye
-
-
an bena bon kalaya
-
adamadenw ka kan ka o balemaw bonya
-
jagokɛlaw tɛ sara
-
sanji be lɔgɔ gboya
NYININGALI NINUGU JAABI
Je vais te poser un ensmble de questions (10 au moins) que tu devras repondre de facon pragmatique.