Skip to main content Coast Systems

SÉANCE 42 COURS DE DIOULA

LÉÇON 42 : KALANSEN BI NAANI NI FILANAN

BARO : DONSOYA

Bamori tun ye donso farin ye. A bɛ taga kongo kɔnɔ ka taga donsoya kɛ ka sogo faga. Donsoya ka gbɛlɛ. N’i bɛ siran, i tɛ se ka taga kongo kɔnɔ. Kongosogow, waraw, jaraw, jinajuguw ani waraninkalanw bɛ wulaba kɔnɔ. Waraw bɛ mɔgɔ domun kongo kɔnɔ ; sajuguw bɛ yiriw la ani binw na. Olugu bɛ mɔgɔw kin. N’i ma kɔgɔ, i tɛ se ka donsoya kɛ. Donsoncɛ Bamori tun b’a yɛrɛ labɛn k’a yɛrɛ cɛsiri ŋanyi…​ ka marfa dulon a kaman na, ka sɛmɛn ta, ka jende ta, ka flenin ta, ka wulu wele ka kongosira ta. A tɛgɛ tun ka di kosɔbɛ. O le kosɔn, tuman bɛɛ a bɛ nan ka bɔ kongo la ni sogo dɔ ye. Tere fila o tele fila, a bɛ sogo faga.

Lon dɔ, a bɛ na ni sɔn ye, lon dɔ a bɛ nan ni mangalanin ye. A tun bɛ dagbɛ fana faga. N’a tun ka dagbɛ faga lon min na, a tun bɛ nan a tɔɲɔgɔnw wele. O tun bɛ taga ɲɔgɔn fɛ ka taga a ta ka nan n’a ye so kɔnɔ.

Bɛɛ ko Bamori ye donsocɛ ba ye. A tun bɛ se ko caman na.

Tableau 1. Vocabulaire
a

il, lui

ani

et

bamori

Bamory

binw

herbes

quitter, sortir

aux. présent

bɛɛ

tous

caman

beaucoup

cɛsiri

attacher la taille/ la ceinture, se

dagbɛ

hypotrague

di

donner

domun

manger, dévorer

donso

chasseur

donsoya

chasse

dulon

pendre

un

faga

tuer

fana

aussi

farin

célèbre

filenin

petit sifflet

postposition

gbɛlɛ

difficile

i

tu

jaraw

lions

jende

hache

jinajuguw

mauvais génies

ka

aux., pour, être

kaman

épaule

kin

mordre

koo

affaire, chose

ko

dire

kongo sira

route pour la brousse

kongo sogow

animaux sauvages

kongo

brousse, forêt

kosɔbɛ

très bien

kosɔn

à cause de

kɔgɔ

mûr

kɔnɔ

dans

faire

la

dans

labɛn

apprêter

le

c’est

lon

jour

ma

nég. passé

mangalanin

biche

marfa

fusil

min

où

mɔgɔ

personne

na

dans

na

postposition

nan

venir

ni

avec, si

ni…ye

avec

ŋanyi

très bien, solidement

ɲɔgɔn

ensemble

o

cela

o

connectif

olugu

eux

sajuguw

méchants serpents

se

pouvoir

siran

avoir peur

sogo

viande, animal

cob de buffon : espèce de biche

sɛmɛn

pioche

ta

prendre

taga

partir, aller

tele fla o tele fla

chaque deux jours

tele fla

deux jours

tuman

temps, moment

tun

marque imparfait

tɔɲɔgɔnw

camarades

nég. Présent

tɛgɛ

main

waraninkalanw

panthères

waraw

fauve

wele

appeler

wulaba

grande forêt

wulu

chien

ye

être

ye

postposition

yiriw

arbres

yɛrɛ

même

REVISION POINT DE GRAMMAIRE : L’emploi du « Ka »

  1. Pour relier ou connecter des propositions.

    • Ex : N bɛ taga kongo la

    • N bɛ taga donsoya kɛ.

    • N bɛ taga kongo la, ka donsoya kɛ, ka sogo faga

    • N bɛ sogo faga

  2. Pour auxilliaire devant l’adjectif ka / man

    • Ex : Donsoya ka gbɛlɛ.

    • …ma nɔgɔ

    • Wara sogo ka di wa ?

  3. Pour accompli du verbe ka / ma

    • Ex : Donsocɛ ka wara sogo domun

    • Den man ɲinan sogo domun

EXERCICE : Produire 5 exemples pour chaque emploi de « ka »

Réponses de propositions
  1. N bɛ taga maki la ka domnuni kɛ.

  2. N bɛ taga San Pédro ka boli poussieri ɲa.

  3. A bɛ taga ka nan sisan sisan.

  4. N bɛ taga kɔgɔjida la ka tulon kɛ

  5. Mɔgɔ be taga Abidjan ka wari sɔrɔ.

Réponses de auxiliaires devant l’adjectif
  1. Wari ka ca ferekelaw bolo.

  2. Mobili bori man nɔgɔ Abidjan.

  3. Ali ka jan.

  4. Nɛgɛso fiman cɛ ka ɲi.

  5. I ya baara ka fisa wa ?

Réponses accompli du verbe
  1. N ma faamu.

  2. I ka dɔ fɔ wa ?

  3. An ka julakan kalan kunu.

  4. N ka sisefan domu bi sɔgɔma.

  5. Muso nin ka wari domu.

NYININGALI NINUGU JAABI

  1. Bamori ye jɔn ye ?

  2. Donsonya ka nɔgɔ wa?

  3. Muna sinabagatɔ (mɔgɔjusuntan) tɛ se ka donsoya kɛ?

  4. Bamori tun bɛ nan a tɔɲɔgɔnw wele wagati jumɛn?

  5. Mun b’a yira ko donsocɛ Bamori tɛgɛ tun ka di?

  6. Ile dege la ka sogo faga tu kɔnɔ wa ?

  7. Donsoya ye suya (subagaya) ye wa ?

  8. Gundo bɛ donsoya la wa?

  9. I be siran kogonsogo jumɛn ɲɛ katimi kongoso tɔw kan ?

  10. Muna kongosow tɔw bɛ siran jaara ɲɛ?

  11. i be se ka sa mara i ya so kɔnɔ wa?

  12. Mɔgɔ caman bɛ kongosogo domun farafina yan. Ile b’a domun fana wa?

  13. Sa kinnɔ bɛ se ka mɔgɔ faga wa?

  14. Adamadenw ni kongosow bɛ se ka sigi so kelen kɔnɔ wa ?

  15. Ile hakili la, donsocɛ kelen bɛ se ka jaara faga wa?

  16. Ile ɲana, muso ka kan ni donsoya ye wa?

Jaabiliw
  1. Bamori ye donso farin ye.

  2. Donsonya ka gɛlɛ.

  3. Sinabagatɔ tɛ se ka donsoya kɛ sabu kongosogow be se ka mɔgɔ faga.

  4. A tun bɛ nan a tɔnɔgɔnw wele n’a tun ka dagbɛ faga.

  5. Sabu tuma bɛɛ a be nan ka bɔ kongo la ni sɔgɔ dɔ ye.

  6. Ɔn-ɔn. n ma dege ka sogo faga. nka dege la kongosogo domu

  7. A bɛ se, ani a tɛ se…​.

  8. Gundo gɛ donsoya la.

  9. A ka gwɛlɛ. N be siran saa ɲɛ katimi mangalanin kan.

  10. Jaara be se ka kongosogow bɛɛ faga.

  11. Ɔn-ɔn. Mɔgɔ te se ka sa mara a ya so kɔnɔ.

  12. N dege la ka sa domu. N dege la ka toto domu siyen fɔlɔ.

  13. Ɔh-hɔn. Farati b’a la. Sa kinnɔ bɛ se ka mɔgɔ faga.

  14. Ɔn-ɔn. O tɛ se.

  15. Ni marfa b’a bɔlɔ, a be se k’a faga. A ka ɲɔgɔ.

  16. N ma faamu…​