Skip to main content Coast Systems

SÉANCE 27 COURS DE DIOULA

LÉÇON 27 : KALANSEN MUGAN NI WORONFILANAN

RUBRIQUE DIALOGUE

  • Baro tan ni woronfilanan/Thème 17 : Furusiri kɛcogo mandenkaw fɛ

Furu ye fɛn barakaman ye. N’i si sela furu ma, furukɛwagati ma, i ka kan ka furu kɛ. Bɛɛ ka kan ka furu kɛ. Fɔlɔfɔlɔ mɔgɔw tun bɛ furu bonya. An fɛ yan farafinna, julaw fɛ, cɛ bɛ muso furu.

Muso tun bɛ mamina fɔlɔfɔlɔ sanni furu bɛ kɛ. o laada kelen le. Jeliba lɔyɔrɔ tun ka bon furuko la k’a masɔrɔ ale le bɛ furusira tagama.

Cɛlakaw bɛ woro fan fɔlɔ min bɔ min bɛ muso kɛ jɔn ye, ale jeliba le bɛ taga ni cila ye ka taga o di musolakaw ma. A bɛ segi ka na ni jaabi ye ko woro minana walima ko woro ma mina. Ni woro minan na, o kɔrɔ ye ko denmuso bangebagaw, faw ni baw sɔn na. O bɛ bonya lase somɔgɔw bɛɛ ma, baleman cɛmanw n’a musomanw, tɛnɛnmusow ani belencɛw. O tɛ ɲina mɔgɔ si kɔ fasobonda la. O bɛ lon di ɲɔgɔn ma, lon min na furu bɛ siri.

Mɔgɔw bɛ nan ka bɔ yɔrɔ bɛɛ: cɛkɔrɔbaw, kanbelenw, karamɔgɔw minw bɛ na furu siri, ani musocɛw. Musocɛw ye : Cɛ min bɛ furu kɛ, kɔnyɔcɛ ani a jɛɲɔgɔnw bɛɛ. Tuma caman na, furu caman bɛ siri alamisalon. Denbaw ani denfaw ni seerew bɛ kɔn ka nan.

Ni selifana seli banna, mɔgɔw bɛ gbɛrɛ, bɛɛ b’i sigi i sigiyɔrɔ la. Cɛlakaw ani musolakaw ani karamɔgɔw.

Furu minanw ani furu nafolo bɛ yira bɛɛ la. Dɔw ya fani sanninw bɛ caya, dɔw ta tɛ caya. Bɛɛ n’i seko le.

Denba tagafe ani denfa derekeba bɛ don furuminanw na. Dantigɛli bɛ kɛ mɔgɔw ye. Ni dantigɛli banna, limamu bɛ ɲininkali kɛ : « A ye denfa Sidi ɲininga ko yala a den Moussa bɛ Burama denmuso Fanta fɛ furu la Ala kanma wa ? » jeliba ye sangiman ye ale le bɛ furusira tagama. Seerew fana bɛ yen, a bɛ kɛ bɛɛ ɲana.

Sidi ko : « ɔn-hɔn, Ala kanma an bɛ Fanta fɛ k’a di an dencɛ ma ».

Jama! A k’o mɛn. Limami bɛ ɲininkali kɛ tugu: « a ye denfa Burama ɲininga ko yala a ka a denmuso Fanta di Sidi dencɛ Madu ma furu la Ala kosɔn wa? » Burama ko : « ɔn-hɔn, an ka an denmuso di Sidi dencɛ Moussa ma Ala kosɔn »

O kɔfɛ, Limami bɛ kurana kalan ka furu siri ka dugawu don furuɲɔgɔnmanw ye. O bɛ taga ka domuni kɛ so kɔnɔ. Fitiri selinin kɔfɛ, ni dibi dɔɔnin donna, o bɛ la kɔɲɔmuso kan k’a malɔ ka taga n’a ye a cɛso la k’a d’a cɛ ma.

Tableau 1. Vocabulaire
Ala

Dieu

Burama

Bourama

Denbaw

mères de l’enfant

Fanta

Fanta

Madu

Madou

Sidi

Sidi

Tuma

Moment

a

le, pron. 3e pers. sing

alamisalon

Jeudi

ale

lui

an

nous

ani

et

aw

vous

balema

parent

bangebagaw

parents, ceux qui l’ont mis au monde

banna

finir+acc

barakaman

sacrée

belenkɛw

oncles

bon

gros, grand

bonda

devanture de maison

bonya

cadeau, respecter

sortir, donner, quitter

aux.

vouloir

bɛɛ

tous, tout

caman

beaucoup

caya

être beaucoup

cila

commission

homme, l’homme, mari

cɛkɔrɔbaw

vieux

cɛlakaw

parents du mari

cɛmanw

mâles

cɛso

foyer conjugual

dantigɛli

explication, rendre compte

den

enfant

denba

mère

dencɛ

fils

denfaw

pères de l’enfant

denmuso

fille

derekeba

boubou ample

di

donner

dibi

obscurité

domuni

le repas, manger

don

mettre

donna

entrer

dugawu

vœux, bénédictions

dɔw

certains

dɔɔnin

un peu

fana

aussi

fani

pagne

farafinna

Afrique

faso

patrie

faw

pères

fitiri

crépuscule

furu

mariage, marier

furuko

affaire de mariage

furukɛwaati

moment de faire le mariage

furuminanw

bagages de mariage

furusira

route du mariage

furuɲɔgɔnmanw

conjoints

fɔlɔ

premier

fɔlɔfɔlɔ

avant, autrefois

chez

postposition

fɛn

chose

gbara

s’approcher

i

2e pers. sing. Forme pronominale

jaabi

réponse

jama

monde, gens

jeliba

griot

julaw

Dioula

jɔn

esclave

jɛɲɔgɔnw

associés

ka

aux.

kalan

lire

kan

sur

kanbelenw

jeunes

kanma

à cause de

karamɔgɔw

marabouts

kelen

un, même

ko

dire

ko

que

kosɔn

à cause de

kurana

coran

après

postposition, derrière

près

kɔn

venir tôt

kɔnyɔcɛ

nouveau marié

kɔnɔ

dans, signification

kɔɲɔmuso

nouvelle mariée

faire

k’a masɔrɔ

parce que

k’an ka

devoir

la

à, dans

laada

règle, coutume

lase

adresser

le

c’est

limami/limamu

l’imam

lo

c’est

lon

jour, date

lɔyɔrɔ

place

ma

ma

postposition

malɔ

accompagner

mamina

fiancer

min

ou, que, qui

minana

attraper+acc

minanw

bagages, affaires

minw

ceux qui

muso

femme

musocɛw

les époux

musocɛw

les maris de la femme

musolakaw

parents de la femme à marier

musomanw

femelles

mɔgɔ

personne

mɔgɔw

gens

mɛn

entendre

na

dans

nan

venir

nafolo

dot

ni

avec,et,si

ni baw

et les mères

o

cela, cette, ça

sangiman

intermédiaire

sanni

avant que

sanninw

achetés

seerew

témoins

segi

retourner

seko

possibilité, moyens

sela

arriver+acc

seli

prier

selifana

prière dite à 1h30

selinin

prière dite

si

aucune

si

âge

sigi

asseoir

sigiyɔrɔ

place

siri

attacher

so

maison

somɔgɔw

parents

sɔnna

accepter+acc

ta

pour

taa

partir

tagafe

pagne

tagama

marcher

tan

dix

tugu

encore

tun

marque imparfait

nég.

tɛnɛmusow

tantes

u

ils

wa

est-ce que

woro

cola

yala

mot inter. En début, forme d’insistance

yala

mot interr. Forme d’insistance

yan

ici

ye

aux.

ye

être

ye

postposition

ye

pour

yen

là-bas

ye…ye

être

yira

montrer

yɔrɔ

endroit

ɔn-hɔn

oui

ɲana

devant

ɲina

oublier

ɲininka

demander

ɲininkali

question, demande

ɲɔgɔn

pron. Réciproque

Nyiningali : nyinngali ninugu jaabi n balenmancɛ!

  1. Muna jeliba lɔyɔrɔ tun ka bon furusiri la ?

  2. Jɔn ne bɛ furu siri mandenkaw fɛ ?

  3. Cɛlakaw ye jɔn ye?

  4. Mun bɛ sɔrɔ muso ya furuminanw kɔnɔ?

  5. Mandenkaw fɛ, furusiri bɛ se ka kɛ wagati jumɛn ?

  6. Muso bɛ maminan ni mun ye mandenkaw ya laada la

  7. furu bɛ siri lon jumɛn tuman caman?

  8. Ile nyana, muna furu ye fen baarakaman ye?

  9. Muna mɔgɔ caman bɛ ban ka furu kɛ bi tele la?

  10. Ile hakili la, furu bɛ bɛn silaman ni kerecɛn cɛ wa?

DIVERS

Discussions autour des éventuelles préoccupations de l’apprenant à propos des précédents cours ou de situations de communication qu’il souhaite mieux comprendre. Toutes les questions sont les bienvenues.