An bɛ baro min bɔ a ye sisan, o ye denkunli ta waleya ye.
Denkunli ye bɛɛ ta ko ye.
Ni den bange la a kun bɛ li, a tɔgɔ bɛ don a toro la.
Kabini sɔgɔma joonan, mɔgɔw bɛ nan ka caya denkunliyɔrɔ la, karamɔgɔw, cɛkɔrɔbaw, somɔgɔw, faw ni baw ni manmamusow ni teriw ni blanw, yɔrɔ bɛ fa dewu.
Cɛw bɛ sigi luda la walima o bɛ taga misiri la.
Musow bɛ taga so kɔnɔ k’a masɔrɔ denɲɛnin bɛ o yɔrɔ la a n’a bamuso.
Jeliw, numuw, wolosow, olugu bɛɛ ye ɲamakalaw ye, denkunli tɛ kɛ o kɔ.
Ala kana jeli to gintan na, Ala kana gintan fɔ jeli kɔ.
N’i ka mɔgɔw wele, n’i ma fɛn d’o ma i na fɛn fɔ o ye.
Denfaw bɛ yamariya di karamɔgɔw ma k’o ye tɔgɔ la den na.
Denkunli minan ye woro, dɛgɛ, bɔmɔn, bisiki, wari bɛ la o kan.
Ni o minanw se la karamɔgɔw kɔrɔ, baara bɛ damina.
Bɛɛ b’i daje sewu kalankɛ wagati la.
Karamɔgɔw bɛ dugawu don, o bɛ kalan kɛ, o bɛ den tɔgɔ fɔ ka bɔ kɛnɛ kan, jeliba b’a lase, bɛɛ b’a mɛn.
"Ala ye den balo, ka a nakan diya, ka a baman balo k’a faman balo, ka sinji diya a da"
N’o tila la denkunli la, yanni mɔgɔw bɛ taga so, musow bɛ nan ni suman tobininw ye, zagamɛn, sɔsɔ ani dɛgɛ.
Denkunlijama bɛ domuni kɛ ka fa.
Bɛɛ bɛ nisɔndiya. O bɛ dugawu don ɲɔgɔn ye ka sɔrɔ ka yɛrɛkɛ.
VOCABULAIRE :
Tableau 1. Vocabulaire
- denkunli
-
baptème
- an
-
nous
- bɛ
-
aux.
- baro
-
conversation, dialogue
- min
-
lequel, laquelle, que
- bɔ
-
sortir, dire
- a
-
vous
- ye
-
postposition
- bɔ… ye
-
raconter quelque chose à quelqu’un
- sisan
-
maintenant, tout de suite
- o
-
ça
- ye
-
être
- a
-
il
- kun
-
tête
- li
-
raser
- tɔgɔ
-
nom
- don
-
mettre
- toro
-
oreille
- la
-
dans
- kabini
-
depuis
- sɔgɔma
-
matin
- joona
-
tôt
- mɔgɔw
-
les gens
- na
-
venir
- ka
-
aux.
- caya
-
être nombreux
- denkunliyɔrɔ
-
lieu de baptème
- karamɔgɔw
-
marabouts
- cɛkɔrɔbaw
-
vieux
- somɔgɔw
-
parents
- faw
-
les pères
- ni
-
et
- baw
-
les mères
- manmamusow
-
les grands-mères
- manmacɛw
-
grands-pères
- teriw
-
les amis
- blanw
-
les beaux-parents
- yɔrɔ
-
endroit
- bɛ
-
aux.
- fa
-
remplir, bourrer
- dewu
-
totalement, complètement
- cɛw
-
hommes
- sigi
-
s’asseoir
- luda
-
devanture de la cour
- fɔ
-
dérouler, se passer
- kɔ
-
derrière, après
- mɔgɔw
-
gens
- wele
-
appeler
- ma
-
nég. Passé
- fɛn
-
chose
- di
-
donner
- fɔ
-
dire
- O
-
leur
|
- ye
-
aux.
- tɔgɔ
-
nom
- la
-
poser, mettre, porter
- den
-
enfan
- na
-
à, dans
- minan
-
accessoire
- ye
-
être
- woro
-
cola
- dɛgɛ
-
dêguê
- bɔmɔn
-
bonbon
- bisiki
-
biscuit
- lase
-
adresser
- mɛn
-
entendre
- balo
-
faire vivre, nourrir
- nakan
-
destin
- diya
-
rendre agréable
- baman
-
avec une mère
- faman
-
avec un père
- sinji
-
le sein
- da
-
bouche
- bugɔ
-
frapper
- dɔgɔ
-
petit frère
- don
-
mettre
- ɲɔgɔn
-
les uns, les autres
- ta
-
de
- waleya
-
acte, fait
- bɛɛ
-
tous
- ko
-
affaire
- den
-
enfant
- bange la
-
naître+acc
- la
-
à, dans
- walima
-
ou bien
- O
-
ils
- taga
-
partir
- sigi
-
s’asseoir, s’installer
- misiri
-
mosquée
- la
-
à, dans
- musow
-
femmes
- so
-
maison
- kɔnɔ
-
dans
- k’a masɔrɔ
-
parce que
- denɲɛnin
-
bébé
- yɔrɔ
-
endroit
- bamuso
-
mère
- jeliw
-
griots
- numuw
-
forgerons
- wolosow
-
esclave de 2e génération
- olu, olugu
-
eux
- bɛɛ
-
tous
- ɲamakalaw
-
hommes de caste
- kɔ
-
derrière
- kana
-
injonctif
|
- to
-
rester
- gintan
-
divertissement
- na
-
dans
- Ala
-
Dieu
- wari
-
argent
- la
-
mettre, ajouter
- o
-
ça
- kan
-
sur
- tumana
-
moment, période
- min
-
où
- o
-
ces
- minanw
-
affaires, accessoires
- sela
-
arriver+acc
- karamɔgɔw
-
marabouts
- kɔrɔ
-
auprès de
- baara
-
travail
- damina
-
commencer
- bɛɛ
-
tous
- bɛ
-
aux
- i
-
toi, forme pronominale
- daje
-
se taire
- sewu
-
totalement
- kalankɛwagati
-
moment de lire le coran
- dugawu
-
bénédictions
- don
-
mettre
- kalan
-
lecture
- kɛ
-
faire
- fɔ
-
dire
- bɔ
-
sortir
- kɛnɛ
-
place
- silamɛ
-
musulman
- mina
-
attraper
- amiina
-
amen
- tumana
-
moment
- tila la
-
finir+acc
- yani
-
avant que
- taga
-
partir
- na
-
venir
- suman
-
repas
- tobininw
-
préparés
- zagamɛn
-
riz gras
- tulɔnnin
-
gras
- sɔsɔ
-
haricot
- jaman
-
foule, gens, monde
- domuni
-
repas
- fa
-
être rassasié
- nisɔndiya
-
être content, de bonnne humeur
- kasɔrɔ ka
-
avant de, procéder à, et après
- yɛrɛkɛ
-
s’éparpiller
|
NYININGALIW :
-
Denkuliminanw ye jumɛn ye?
-
Muna o b’a fɔ ko denkunli tɛ mɔgɔkelenko ye?
-
Denkunli tɛ kɛ jɔn kɔ?
-
Denkunlibaara bɛ damina wagati jumɛn?
-
jɔn bɛ den tɔgɔ lase bɛɛ b’a mɛn?
-
Denkunlijaman bɛ mun kɛ kasɔrɔ ka yɛrɛkɛ ?
-
Muna bɛɛ b’i daje sewu kalankɛ wagati la?
-
I dege (deli) la ka taga denkunlikɛyɔrɔ dɔ la wa?
-
Denkunli bɛ kɛ Kanada wa?
-
I ka nyamakala dɔ lɔn Buake wa?
Jaabiliw