Skip to main content Coast Systems

NƐGƐBƆ

BARO: NƐGƐBƆ

Fɔlɔfɔlɔ numuw tun bɛ nɛgɛ bɔ dugukolo jukɔrɔ cogo di? Numucɛ tun bɛ taga kongokolo kɔnɔ ka yaala ka yɔrɔw flɛ flɛ. A bɛ se yɔrɔ dɔ la, a bɛ nɛgɛ kasa mɛn. A bɛ nɛgɛ tamasiyɛn ye kulu kan i n’a fɔ sisi finman. A bɛ nɛgɛ nyanyini kasɔrɔ ka numu tɔw wele k’o dinga sogin. O bɛ dinga sogin fɔ ka taga se nɛgɛ ma. O bɛ nɛgɛ saman k’a bɔ dugukolo jukɔrɔ. Ni nɛgɛ bɔ la kɛnɛma, kabakuru ni cɛncɛn ni bɔgɔ nyagaminin b’a la. Nɛgɛfin ni nɛgɛwulen, o bɛɛ nyagaminin bɛ ɲɔgɔn na. Fɛn dɔ tun b’o bolo min tɔgɔ ko fan walima gban, o bɛ tasuma mɛnɛ o kɔnɔ ka nɛgɛ jeni o kɔnɔ k’a lagbɛ ni min ka nyi. Min ma nyi, o bɛ o bɛɛ lɔn o yɔrɔ la. O kɔ, o bɛ nɛgɛ ɲumanw ta ka nan so ka o ya numuya baara kɛ n’o ye.

O bɛ nɛgɛ juguw ani nɛgɛbo fili o yɔrɔ la yen, numudenw b’o ta ka numuya dege.

Numuw tun bɛ fɛn caman ladinɛ. Hali bi, o bɛ dabaw ni jendenw ni besew ni muruw ni marfa kisɛw ladinɛ. O bɛ tanba ni wɔlɔsɔ fana ladinɛ.

VOCABULAIRE

Tableau 1. Vocabulaire
a

il

ani

et

baara

travail, métier

besew

machettes

bolo

main

bɔ la

sortir+acc

enlever, extraire

bɔgɔ

terre, boue

aux.

caman

beaucoup

cogo

manière

cɛncɛn

sable

dabaw

dabas

dege

apprendre

di

comment

dinga

trou

dugukolo

sol

certain

une

fan

forge

fana

aussi

fili

jeter

finman

noire

flɛ flɛ

examiner, prospecter

jusqu’à

fɔlɔfɔlɔ

avant, autrefois

fɛn

chose

gban

haut fourneau

hali bi

jusqu’à présent, de nos jours

i n’a fɔ

comme

jendew

hâches

juguw

mauvais

jukɔrɔ

sous

ka

aux.

ka

connectif

ka

être

ka

pour

kabakuru

cailloux

kan

sur

kasa

odeur

kasɔrɔ ka

avant de..

ko

dire

kongokolo

forêt profonde

kulu

montagne, colline

après

kɔnɔ

dans

kɛnɛma

dehors

la

dans

ladinɛ

fabriquer

lagbɛ

voir, consulter

lɔn

connaitre

ma

postposition, au

man

ne…pas

marfakisɛw

balles de fusil

min

lequel, ce qui

min

qui, dont

muruw

couteaux

mɛn

entendre

mɛnɛ

allumer

na

dans

na

venir

ni

avec, et, si

numucɛ

homme forgeron

numudenw

enfants forgerons

numuw

forgerons

numuya

le métier de forgeron

nyanyini

chercher le sens, envoûter,

nyi

bien

nɛgɛ

fer, métal

nɛgɛbo

déchet de fer

nɛgɛbɔ

l’extraction de fer

o

ce, cet, ils, ça

sama

tirer

se

arriver

sisi

fumée

so

maison

sogin

creuser

ta

prendre

taa/taga

partir

tamasiyɛn

signe, indicatif

tanba/ taman

lance

tasuma

feu

tun

marque imparfait

tɔgɔ

nom

tɔw

autres

walima

ou

wele

appeler

wɔlɔsɔ

faucille

yaala yaala

promener

ye

postposition

ye

voir

yen

là-bas

yɔrɔw

endroits

ɲagaminin

mélangés

ɲumanw

bons

ɲɔgɔn

pron. Réciproque

EXERCISE

NYININGALI NINUGU JAABI

  1. Numu bɛ baara jumɛn kɛ ?

  2. Numuw b’a lɔn cogo di ko nɛgɛ bɛ dugu jukɔrɔ ?

  3. Gundo bɛ nɛgɛ nyinin na wa walima bɛɛ bɛ se ka nɛgɛbɔ kɛ ?

  4. Numuw bɛ tasuma mɛnɛ fen min kɔnɔ ka nɛgɛw woloman, a tɔgɔ ye di ?

  5. Sisan numuw bɛ nɛgɛ nyinin ten wa ?

  6. Numudenw bɛ numuya dege ni mun ye ?

  7. Numuw bɛ mun ladinɛ?

  8. Ile nyana, numuya ka gbɛlɛn walima a ka nɔgɔ (Muna) ?

  9. Bɛɛ be se ka numuya kɛ wa ?

  10. Ile dege la ka fen dɔ ladinɛ numuw fɛ wa ?

  11. Numuya bɛ kɛ faragbɛjamananw la wa?

Jabiliw
  1. Numu bɛ nɛgɛ bɔ dugukolo, ani a bɛ fɛn caaman ladinɛ ni nɛgɛ ye. numu bɛ nɛge baara.

  2. A bɛ nɛgɛ kasa mɛn.

  3. in na fɔ tobili kɛ, walima mobili lalaga, ani informatique. Gundo bɛ ni numuw ye, nga bɛɛ be se ka kalan kɛ ka gundo lɔn, ka numu kɛ.

  4. fan waliman gban

  5. Dɔɔni dorɔn.

  6. O bɛ numuya dege ni nɛgɛ juguw, ani nɛgɛbo ye.

  7. Numuw bɛ besew ni muruw, ni marfa kisew, ni tanba, ni wɔlɔsɔ, ani fɛn caama wɛrɛ ladinɛ.

  8. Numuya ka gbɛlɛ, sabu numucɛw bɛ baara kɛ kogugu. nɛgɛ baara ma nɔgɔ. fanga baara le.

  9. Bɛɛ te se ka numuya kɛ. Nga, bɛɛ be se k’a kalan. .