Skip to main content Coast Systems

SÉANCE 2021-04-04

Texte : Jago

Fɔlɔfɔlɔ, jago tun ye julaw dɔrɔn ta ye, nka sisan bɛɛ kɛla jagokɛla ye. Jago ye feerefenw feere ye. i b’i ya warikun ta ka feerefenw san jango i bɛ tɔnɔ sɔrɔ. Jago ye sɔrɔ ani fɔn ye. N’i ka minan feere kaban, tuman dɔ la, i bɛ tɔnɔ sɔrɔ, tuman dɔ i tɛ foyi sɔrɔ, hali jagokun tɛ bɔ, i bɛ ben. Bɛɛ tɛ se ka jago kɛ k’a masɔrɔ bɛɛ tɛ waribaara ɲalɔn. Jago ye timinandiyako ye. N’i timinan ka di ani n’i muɲunin bɛ, i bɛ se ka jago kɛ ka nafa sɔrɔ. I bɛ ben fɛn dɔw la i b’o kun, i bɛ wili fana dɔw la. Tɔnɔba tɛ feerefɛnw na. I bɛ tɔnɔ fitinin minw sɔrɔ i b’o mara ɲɔgɔn kan ka a caya, walassa k’o don fɛn wɛrɛw la k’o feere. Ni tɔnɔ bugula, i bɛ se ka dɔ fara jagokun kan. Jagokɛla ka kan ka nisɔdiya sannikɛlaw kɔrɔ. A ka kan k’i basigi baara la.

Tableau 1. Vocabulaire
a

le

ani

et

baara

travail

ban

finir

basigi

être stable

ben

tomber

bugula

augmenter+acc

sortir

aux.

bɛɛ

tous

caya

multiplier

don

mettre

certain, autre

en, quelque chose

dɔrɔn

seul

dɔw

certaines

fara

ajouter

feere

vendre

feerefɛnw

choses à vendre, articles

fitinin

petit

foyi

rien

fɔlɔ

premier

fɔlɔfɔlɔ

avant, jadis

fɔn

perdre

fɛn

chose

hali

même

i

tu, toi

jago

commerce

jagokun

capital

jagokɛla

commerçant

julaw

Dioulas

ka kan ka

devoir

ka

aux.

ka

et, pour

ka

pour

kan

sur

karayogow

marchandises

kun

supporter, endurer

kɔrɔ

auprès de

faire

kɛla

devenir+acc

kɛ… ye

devenir

k’a masɔrɔ

parce que

la

dans

laban

finir

mara

garder

minan

marchandise

minw

lesquels, que

muɲunin

être patient+marque passé

nafa

intérêt, avantage

nata

ambition

ni

avec

ni

si

nisɔdiya

être de bonne humeur

ni… ye

avec

nka

mais

o

cela

san

acheter

sanni

action d’acheter

sannikɛlaw

acheteurs, clients

se

pouvoir

sisan

maintenant

sɔrɔ

trouver, gagner

ta

pour

ta

prendre

timinan

?

timinandiyako

une affaire de courage, de degourdie

tuma

moment

tun

marque imparfait

tɔnɔ

bénéfice

négation

walima

ou bien

waribaara

travail d’argent

warikun

capital

wili

lever

wɛrɛw

autres

ye

est, être

ye

postposition

ye… ye

identité

ɲalɔn

connaitre

ɲɔgɔn

pron. réciproque

Contextes d’emploi de « Jigi »

Descendre qqn ou quelque chose…, decu de…., en vouloir à…., prendre fin…

  1. Descendre qqn ou quelque chose

    • Suguni (furoncle) Funnun(enflure) jigi

    • Doni ma jigi ban.

  2. Être déçu de…., en vouloir à

    • N tɛ jigi mɔgɔ la, mɔgɔ kana jigi n na.

  3. Prendre fin

    • Selikɛnɛ jigi la

    • Baara ma jigi

  4. Accoucher

    • Muso jigi la

  5. lajigi (faire décendre)

Exercice: Donnez 3 exemples pour chaque contexte

Réponses
  1. descendre qquelque chose

    • n be jigi ɲa fɛ

    • sumuni bena jigi n’i be fura ta

      jigi être déçu

    • a tɛ jigi mɔgɔ la. a be jigi ala la.

la la la verbe, aux passé en * n tun la la i jigi la. i ka n janfa * kana jigi O la.

lajɛn le groupement

  1. prendre fin

    • nɔgɔnye jigi la

    • ne ni dɔtɔrɔ ya nɔgɔnye ye ma jigi folo

    • a ma kuma dabila folo

    • n’i jigila, i be ne wɛlɛ

  2. faire descendre

    • jɔn bena o ya doniw lajigi?

    • paranticɛ bena o ya doniw lajigi sisan

    • i be ji min ka flakise lajigi kayan

Denmisenw tun tɛ bɔ ni su ko la