DUNYA MUMƐ mɔgɔya HAKƐYAW DANTIGƐLIKAN

© The Office of the High Commissioner for Human Rights 1996–2009

Kúmaɲabila

DUNYA MUMƐ MƆGƆYA HAKƐYAW DANTIGƐLIKAN

K’à mìna à mà kó dúnya mànton bɛɛ ká kan ni bònya ye, àni kó bɛɛ ká kan sàriya la làkika la, kó ò le be bɛɛ ya hɔrɔnya sàbati, kà bɛɛ kánya ɲásuma dúnya sìgi la.

K’à mìna à mà kó mɔgɔya hákɛ lɔnbaliya ni à jàtebáliya nàna ni syáman ye dúnya kɔnɔ, minw kà hádamadenw dùsu kàsi, àni K’à mìna mà tèle kúra min bɔra, à fɔra kó kúma mín ká dí mín yé, ò bé ò fɔ, díina mín ká dí mín yé, ò bé ò kɛ, kó mɔgɔw kà síran ɲɔgɔn ɲá, ò bánna, kó fàgantánya júgu bánna, ò kùma kɛra bɛnkan ye min kɛra hadamadenw haminankoba ye,

K’à mìna à mà kó kà mɔgɔya hákɛ látanga ní sàriya sìgili yé sèn kán, yé wájibi yé wálasa mɔgɔw kàna wájibiya kà múruti bènkánni kánma, àni fàngajúgu kánma,

K’à mìna à mà à ká kán tériya yé kɛ jàmanaw ni ɲɔgɔn cɛ,

K’à mìna à mà dúnya mùmɛ sáratikan ná, Dúnya Jàmanaw yá tɔ màntonw bɛɛ kà à yìra kó ù lánin bɛ mɔgɔya hákɛyabaw la, ù lánin hádamadenya tá bònya ní à lànbe la, ù lánin bɛ cɛw ní mùsow kányaɲɔgɔnmaya lá hákɛ lá, ní ù kà ŋàniya sìri kà mɔgɔya yá ɲɛ sàbati, àni kà ɲánamaya kɛcogo ɲúman sìgi sèn kán hɔrɔnya bɛrɛbɛrɛ kɔnɔ,

K’à mìna à mà dúnya jàmanaw kà à ŋàniya kó ù bé jɛn ní Tɔnba yé kà mɔgɔya hákɛyaw látànga à ɲá mà dúnya mùmɛ kɔnɔ, k’à mìna à mà, ò ŋàniya ɲúman té sé kà síra sɔrɔ ní bɛnkélenma má kɛ mɔgɔya hákɛyako ní à hɔrɔnyako kán,

Dúnya tɔnba ya ɲɔgɔnlajɛrɛba kà í kán bìla kà dunya mumɛ mɔgɔ hakɛyaw dantigɛlikan gánsi kà à yìra ò ŋàniya ɲuman yé fɛn ye, mín ká kán kà kɛɛ mànton ni násɔn bɛɛ làɲíni ye, yálasa mɔgɔ kelen kelen bɛɛ, àni jɛkulu kelen kelen bɛɛ ye nin dàntigɛlikan nìn tó ù hákili lá, kà ù kàlan ní lámadamuni kɔnɔ, kà fɛrɛ kɛ dɔɔnin dɔɔnin ù ya húkumu kɔnɔ, wálima dúnya bɛɛ kɔnɔ, kà hákɛya nìnugu ní hɔrɔnya nìnnugu látàngali yíriwa, àni kà à kɛ bɛɛ ye sɔn ù mà ɲá mà, à kɛra ù ya jàmana kɔnɔna ye, wálima jàmana gbɛrɛ min bé ù ya màra kɔnɔ.

Báabu jɔnna

Wólo lá, hádamaden bɛɛ ye hɔrɔn ye, bɛɛ ká kán lànbe ní hákɛyaw mɔgɔ bɛɛ ye hákilitigi ye, bɛɛ ye hákilima ye ; ò là, ù ká kán kà ɲɔgɔn mína ní bádenya ye.

Báabu 2 nan

Mɔgɔ bɛɛ dɔ bɛ kà à lɔn kó í ká kán ní mɔgɔya hákɛyaw ní à hɔrɔ kófɔnin bɛɛ ye nìn dàntigɛlikan nìn kɔnɔ, mɔgɔ má bɔ mɔgɔ kɛrɛnkɛrɛnninya lá, fàragbɛko ni fàrafinko te à la, síyawoloma te à cɛ ni múso má bɔ ɲɔgon ná, í be kán mín fɔ, ó té à la, díinako té à lá, hákilila ye mín yé pólitikiko lá, wálima hákilila gbɛrɛw, ó te à bɔyɔrɔko te à lá, n ye fàgantanden ye wálima n ye fàgamaden ye, ó à la, nàfolotígiya ni bólokolonya te à la, ɲàmakalako ni hɔrɔnyako te à la ; fɛn o fɛn be nà ní wólomali ye mɔgɔw ní ɲɔgɔn cɛ, ò sí te à lá.

O cógoya kélen mà, bɔyɔrɔ má bɔ bɔyɔrɔ la. I bɔyɔrɔ lànbe tɔw cɛ mà, í ya jàmana kɛra jàmana yɛrɛmahɔrɔnyanin ye, à kɛ jàmana ye mín be jàmana gbɛrɛ ya màra kɔnɔ, wálima à be à yɛrɛ bólo jàmana gbɛrɛ ya húkumu kɔnɔ, wólomali sí te kɛ kà lá ò kán.

Báabu 3 nan

Mɔgɔ kɛra cogo ó cogo, à ká kán ní ɲánamaya ye, à ká kán ní hɔrɔnya ye, à ká kán ní lákandali ye.

Báabu 4 nan

Mɔgɔ sí te sé kà mìna kà í kɛ jɔn ye wálima kà í kɛ bólokɔnɔmɔgɔ ye, jɔnya bánna, jɔnféere bánna sàriya la.

Báabu 5 nan

A mán kán mɔgɔ sí ye jàngáta, wálima kà làjába, wálima kà à ní tɔrɔ, níjuguya dànmátɛmɛ fɛ, fó kà à lèebu.

Báabu 6 nan

Bɛɛ ká kán ní lànbe ye sàriya lá, à kɛra yɔrɔ ó yɔrɔ ye.

Báabu 7 nan

Bɛɛ ká kán sàriya lá, àyiwa bɛɛ ká kán ní sàriya ya làtangali ye kà à sɔ à má kɛ wólomali ye. Bɛɛ ká kán ní kɔsɛmɛ ye sàriya là kà i yɛrɛ tànga bɔ wólomali súgu ó súgu mà, mín be dàntigɛlikan nìn sɔsɔ, àni mín be se kà nà ní à sɔsɔli ye.

Báabu 8 nan

A be bɛn mɔgɔ bɛɛ ye cɛn yɛrɛ l, í ye í ya jàmana sàriyaso màgbɛ sàriya mín ɲásininin bɛ ò kóɲa mà, kà i lákisi kà bɔ wálew mà, minw be jàmana sàriyaw sɔsɔ.

Báabu 9 nan

A mán kán mɔgɔ sí ye mina, wálima kà dòn kàso la, wálima kà à gbɛn kà bɔ à fàso la, kà à sɔrɔ kùn te à la.

Báabu 10 nan

A ká kán mɔgɔ bɛɛ ye, bɛɛ fána ká kán ò lá, ni bèn kɛra i kán, i ya kiti tigɛ námara te min na, bɛɛ ɲa’na, tìribinali la, mín be à yɛrɛ sàgo la, ká kán mín na fána, tìribináli mín bena jó dí à mà kà à ya hákɛ lɔ à ye, wálima kà jàlaki bèn à kán cɛn yɛrɛ la, ni à jó tɛ à la.

Báabu 11 nan

  1. Ní mìnaliko lára mɔgɔ ó mɔgɔ kùn, à te se kà mìna ábada, fó ni kíti kà à yìra tìribináli la, kà à sɔrɔ áwoka kà à láfàsa, kó àle nɔ lò làkíka la.

  2. mɔgɔ sí te se kà mìna kó la, kó mín kɛtuma kà à sɔrɔ kójugu tɛ i ya jàmana kɔnɔ, wálima dúnya sàriya la. Mɔgɔ be kó kɛ tùma mín na fána, à ni ɲàngíli mín ká kán, ò wágati la, fóyi te se kà fàra ò kán kɔ fɛ.

Báabu 12 nan

A te bɛn mɔgɔ sí ye i sèn dòn mɔgɔ gbɛrɛ ya ɲánamaya kóɲaw la, à ya sókɔnɔ kóɲaw la, àni kà à ya bàtakiw kɔnɔna gundow la, kà à sɔrɔ jɔnjɔn te à lá ; wálima kà mɔgɔ lèebu, kà à tɔgɔ cɛn. sàriya ká kán kà lɔ bɛɛ kɔ kɔrɔ kà i látànga kà bɔ ò kó súguya mà.

Báabu 13 nan

  1. Kà tágama jàmana kɔnɔ, yɔrɔ ó yɔrɔ ká dí i ye, jàmana yɔrɔ mín ká dí i ye, kà sìgi yèn fána, o bɛnna bɛɛ ye.

  2. Kà bɔ i fàso la à ká dí cógo mín, kà sègi à ká dí i ye cógo mín, ò bɛnna bɛɛ ye.

Báabu 14 nan

  1. ɲánimabori ɲá, mín ye kà siran i ní ɲá kà i yɛrɛ ɲíni, à be bɛn bɛɛ ye ye dògotu ɲíni, kà jàmana gbɛrɛ ɲíni, kà i kàlifa sìgi yèn, wà jàmana sí te se kà bàn i la kà i gbɛn.

  2. Kà kójugu kɛ sàriya ká kán kà i nɔ mìna mín na, wálima mín dúnya sàriyaba sɔsɔ, kó i be bòli kà tága i kàlifa jàmana gbɛrɛ la, ò kó tɛ.

Báabu 15 nan

  1. mɔgɔ kɛra cógo ó cógo, à ká kán ni jàmana dɔ jàmanadénya ye.

  2. mɔgɔ si ya jàmanadénya te se kà bɔsi i la kà à sɔrɔ kùn jɔnjɔn te à wà mɔgɔ si te se kà mɔgɔ si bàli kà bɔ jàmana dɔ jàmanadénya la kà dòn dɔgbɛrɛ tá la.

Báabu 16 nan

  1. cɛ ni mùso fɛn ó fɛn séra bálikuya mà, à be bɛn i ye fúru kɛ, kà kɛ ; lónanya ní dùgulénya te ò la, díinako te ò la. Cɛ ni mùso bɛɛ ká kán sàriya la, fúru sìrili la, cɛlasígi kɔnɔ, àni fúrusa tá fànfɛla la.

  2. fúru te sé kà sìri ní à má kɛ ni fúruɲɔgɔn fìla ya jɛn ye.

  3. Dénbaya dénbayaw kɛnin ɲɔgɔn kán, ò le ye sìgida ni màrada jù ye, wà à ká kán sìgida ni fànga ye ù lákanda.

Báabu 17 nan

  1. mɔgɔ kélen, wálima jɛkúlu’, bɛɛ ká kán ni táya ye, bɛɛ tá ye i tá ye.

  2. mɔgɔ dɔ mán kán kà bèn dɔ kán kà à tá bɔsi à la fàniya kán.

Báabu 18 nan

Míiriya mín ká dí i ye, i hákili kà fɛn mín mìna, díina mín ká dí i ye, bɛnna bɛɛ ye ; ò kɔrɔ ye kó ni i be à fɛ kà bɔ díina dɔ la kà dòn dɔgbɛ la, ò be i mà ; kà díina fàlen, ò be i mà ; àyiwa bɛɛ be se kà i ya séli ni ya díina kɛ i kélén, wálima jàma la, sùtara la wálima kɛnɛ kán, à kɛra kàlanni tá síra ye, wálima bàto tá síra’, wálima séli.

Báabu 19 nan

Hákilila mín ká dí mɔgɔ mín ye, ò bɛnna i ye, à fɔli kɛnɛ kán, ò dàgara ye. O kɔrɔ ye kó mɔgɔ si te se kà mɔgɔ tɔɔrɔ à hákilila kánma, mɔgɔ se kà mɔgɔ bàli kà kùnnafóniw gánsi yɔrɔ mín ká dí i ye, jàmana mín ká dí i ye.

Báabu 20 nan

  1. Kà ɲɔgɔn lájɛn ɲɔgɔnye bolo mà, wálima kà tɔn sìgi, ò dàgara mɔgɔ bɛɛ ye.

  2. A te se kà wájibiya mɔgɔ si kán, kó i ye kɛ tɔn dɔ tɔnden ye kà à sɔrɔ à mán dí i ye.

Báabu 21 nan

  1. A be bɛn bɛɛ ye i sèn dòn i fàso kóɲaw ɲánabɔli la, à kɛra yɛrɛbakun ye wálima i kà i wàsa dòn mɔgɔ gbɛrɛ la, i yɛrɛ kà mɔgɔ mín súgandi i yɛrɛ mà.

  2. Kà lɔyɔrɔ sɔrɔ i fàso fòrobabáaraw la, ò be bɛn mɔgɔ bɛɛ ye, wà bɛɛ ká kán à la.

  3. jàma ŋàniya le ye màrabólo ya fànga jù ye ; jàma be ò ŋ lánkɛnɛmaya kàlafíli sèn fɛ, ni ò ye wóte ye, námara te mín na. O kàlafíli ká kán kà kɛ tùma ni tùma, bɛɛ ye wóte cógo kélen na, gùndo la wálima cógo la, bɛɛ be i yɛrɛ le ŋàniya yìra.

Báabu 22 nan

Sìgidénya húkumu kɔnɔ, bɛɛ ká kán ni i fàso màrabólo ni dúnya tɔ dɛmɛ ye, i ya dúnyalatigɛ gbɛlɛyaw la ; bɛɛ ká kán ni nàfasɔrɔ hákɛya ye, àni mɔgɔya hákɛya’, àni lɔnko ni séko hákɛya mín be í lànbe kɔrɔta, kà í ya hádamadenya sàbati.

Báabu 23 nan

  1. Bɛɛ ká kán ni báara ye, báara mín kà dí à ye, bèn te kɛ à kán báara mín na ; bɛɛ ká kán kà látànga báarasɔrɔbaliya fána mà.

  2. mɔgɔ ni mɔgɔ mín ya báara ye kélen ye, òlugu ká kán ni sàra kélen ye, wólomali te mín na.

  3. Báarakɛla bɛɛ ká kán ni sàra ye, mín be bɛn à ya báara kíima mà, mín be à màko ɲà, mín be à tó à ni à ya dénbaya be bálo ù hákɛ la, bònya kɔnɔ ; kà síniɲasigi fána jàte mìna ò la n’à be bɛn.

  4. A be bɛn bɛɛ ye sɛndika sìgi, wálima kà dòn sɛndika la, yálasa kà i yɛrɛ látànga.

Báabu 24 nan

Bɛɛ ká kán ni làganfíya ni dàamu ye : ò be à yìra ko dàn ká kán kà ye báara kùntaga la, báarakɛla ká kán kà baara bìla tùma ni tùma.

Báabu 25 nan

  1. Bɛɛ ká kán ni ɲánamaya dàamu ye, mín be à tó à ni à ya bálo, ù fɛɛrɔbɔ, ù sìyɔrɔ, ù fúrakɛli’, àni ɲánamaya làganfiyalan be nɔgɔya cógo mín ; báarakɛla ká kán ni màrabólo ya dɛmɛ ye ní ya báara cɛnna, ní jànkáro kà lásìgi, ní lùjura kà à sɔrɔ, ní à kɛ fìriyatɔ ye, ni kɔrɔ nàna kà à dɛsɛ, wálima gbɛlɛya fɛn ó fɛn kà à sɔrɔ, mín be à kɛ dɛsɛbagatɔ ye kà à sɔrɔ à yɛrɛ nɔ tɛ.

  2. Mùsow ya kɔnɔmaya ni dénw ya dénmisɛnya ká kán ní dɛmɛ màgbɛn kɛrɛnkɛrɛnnin ye. A kɛra fúrukɔnɔden ye, wálima à kɛra fúrukɔfɛden ye, dén bɛɛ ká kán ni tàngali ye.

Báabu 26 nan

  1. Bɛɛ ká kán ni kàlan ye. sàra mán kán kà bɔ ò kàlan nà, i n’àfɔ kàlan dùgumála fó kà tága sé sépe mà, wálà bèpes la. Kà tága sé mà, ò ye wájibi ye. Tɛkinikikálan ni báarakalan ká kán kà kɛ fɛ lɔɔkɔnin ye ; sánfɛkalan ká kán kà nɔgɔya bɛɛ mà, bɛɛ ká kán kà kánya à la.

  2. kàlan làɲíni ká kán kà kɛ kà mɔgɔ ya hádamadenya fá, àni mɔgɔya hákɛw ni à hɔrɔnya lásàbati. A ká kán kà ɲɔgɔnfaamuya ɲɔgɔnbonya sàbati mɔgɔw ni ɲɔgɔn cɛ, kà tériya sàbati jàmanaw síyaw ni díinaw ni ɲɔgɔn cɛ, àni kà dúnya tɔnba dɛmɛ ɲásuma la dúnya kɔnɔ.

  3. dén ládamu cógo ni à ya kàlan sífaya súgandili ye fàcɛ ni bámuso tá lè ye fɔlɔ.

Báabu 27 nan

  1. A be bɛn bɛɛ ye i sèn dòn, à ká dí i ye cógo mín na, i ya jàmalájɛkow ni ɲánagbɛw la, kà dàamu sɔrɔ sékow la, àni kà i nìyɔrɔ kɛ lɔnkow yíriwali la, kà ù nàfa sɔrɔ.

  2. Fɛn ó fɛn bɔra lɔnkow ni sékow ni másalaw kɔnɔ, ní à béna kɛ báasi mɔgɔw mà, à kɛra ù bólofɛn cɛnni ye wálà kùnmasúuli, bɛɛ ká kán ni làtangali ye òlúgu mà.

Báabu 28 nan

Dàntigɛlikan nɔnɔ hákɛyaw ni hɔrɔnya sàbatíli sìgida la, jàmana kɔnɔ, àni dúnya mùmɛ kɔnɔ, bɛɛ ká kán ní ò ye.

Báabu 29 nan

  1. Sìgida ya hákɛ ye mɔgɔ kélen kélen bɛɛ kùnko ye, k’à lá à kán ní sìgida tɛ, i ya mɔgɔya te dáfa.

  2. dàn sí te mɔgɔ ya hákɛyaw ni à ya yɛrɛmabíla la, fó à dɔ bɛ kà i kɔrɔsi à kana mɔgɔ gbɛrɛ tɔɲɔ, à ye i jànto mɔgɔ gbɛrɛ ya hákɛyaw la, àni jógoɲumanya ni ɲàli ni jàma làganfíya kánma, bɛɛkanya kɔnɔ.

  3. O hákɛyaw ni n-tá-ye-n-yɛrɛ-ye te bɛn cógo sí la, ní ù be dúnya tɔnba ya sàriyaw sɔsɔ.

Báabu 30 nan

Yɔrɔ sí te dàntigɛlikan nìn kɔnɔ, ní fànga, wálima jàmakúlu, wálima mɔ gbansan be sé kà míiriya gbɛrɛ bɔ ò kɔnɔ kà nà ni ków ye wálima wáleyaw ye, minw bena ni dàntigɛlikan nin hákɛw ni à hɔrɔnya bènni ye.