Biganw tɔgɔ, Kodiwari julakan na
Julakan | Tubabukan | Misali |
---|---|---|
bagabaga |
termite |
Ala le be ji di bagabaga ma, k’a ta so lɔ. |
bakɔrɔnin |
bouc |
Bonbosi tɛ kɔrɔya sarati ye, bakɔrɔnin be woro n’a ta ye. |
bàla |
porc-épic |
bala sara, ka bala wɛrɛ sa, ni jugunin tɛ ɲamɔgɔden ye, dugutigiya sera a yɛrɛ ma sa dɛ ! |
banba |
crocodile |
N’i ma ba tigɛ ban, i kana bamba nɛni. Sigi ka di banba ye, nka a kukala tɛ sɔn. |
bása |
margouillat |
n’i ka basa jannin ye, a su lo. ni basa ku ma tigɛ a tɛ dinga yɔrɔ lɔn. |
bibi |
termite |
Fatimata be bibi ni citumu feere. |
citumu |
chenille |
i ka situmu domu fɔlɔ wa ? |
dabi |
punaise |
|
dagwɛ |
hypotrague |
|
dondoli |
guêpe |
|
dòndon |
coq |
dondon ko "ken ken kileri ke". |
duga |
vautour |
ka Ala to san fɛ, duga tɛ bin domu. |
dugumɛnɛnin |
fourmi |
dugumɛnɛ siman dugumɛnɛnin sɔnkɔrɔ ye kinin ye. |
fàli |
âne |
a kunkolo ka gwɛlɛ i n’a fɔ fali ta. |
firinfirin |
papillon |
|
gangan |
crabe |
|
jàkuma |
chat |
mɔgɔ tɛ jakuma lɔgɔ girinwagati lɔn. |
jàra |
lion |
misiden tɛ jara lɔn, nka a facɛ k’a lɔn. |
jɛ́gɛ |
poisson |
jɛgɛ ma di ni sogo ye wa? jɛgɛ wusu |
jugunin |
hérison |
bala sara, ka bala wɛrɛ sa, ni jugunin tɛ ɲamɔgɔden ye, dugutigiya sera a yɛrɛ ma sa dɛ ! |
kaankaan |
corbeau |
|
kàmi |
pintade |
kami ya ɲɛgɛnw b’a kɔ kan, adamaden ya b’a kɔnɔ. |
kerekete |
escargot |
|
kogoro |
varan |
Fɛn min ka di kogoro ye, kaganan tɛ o tana. |
kongolɛ |
phacochère |
ɲii jan be jɛɛ fɛ. |
kɔ̀kɔti |
porc, cochon |
|
kɔ̀nɔnin |
oiseau |
i ya bɛrɛ sela kɔnɔnin ma. |
kɔɲinan |
agouti |
|
lɛ |
porc |
lɛsogo |
lɛ̀ |
porc |
|
liden |
abeille |
lidenw ka ca foro nin kɔnɔ. basa be se liden na |
límɔgɔ |
mouche |
|
meeri |
hippopotame |
|
miniyan |
python |
miniyan suruni ani miniyan ba, o fila bɛɛ ka jugu. |
mìsi |
bovin |
misiw kulɛri ka ca: ɲa wulenlaman be yen, ɲa finman, ɲa gwɛman, ɲɛgɛɲɛgɛlen ani tɔmitɔmilen fana be yen. |
misi tora |
boeuf |
misi kulu |
ntàlen |
araignée |
|
ɲɛmbɛrɛ |
caffard |
Fa tɛ ɲɛbɛrɛ ra ko a be taga dondo kɔrɔnin fo sɔgɔma. |
ɲìnan |
souris |
n ɲinɛ na ɲinan ɲinaw kɔ. |
ɲɔ̀gɔmɛ |
chameau |
lakajan ka di ɲɔgɔmɛ ye, nka a kɔkuru tɛ sɔn. |
saa |
serpent |
sa jugu k’a cin. |
sàga |
mouton |
sagajigi sagamuso, sagadenin, sagaden |
sàma |
éléphant |
Sama tɛ bonya kongo ma. dɔ ta sonzannin ye dɔ ta sama ye. |
sirakɔgɔma |
tortue |
sirakɔgɔmaw le be ɲɔgɔn kinyɔrɔ lɔn. |
sirandɛrɛ |
salamandre |
i ye kafiri sirandɛrɛ yɛrɛ yɛrɛ ye. |
sìsɛ |
poule, poulet |
|
sisɛmɛnɛwara |
mangouste |
|
sò |
cheval |
a yɛlɛ la so kan. ni so be i ben, i tɛ a toro ye. |
sònzannin |
lièvre, lapin |
mɔgɔ tɛ i ta samafagamugu cɛn sonzannin na. |
sòso |
moustique |
sosow ka n cin. Ni sosonin be dɔnkɛ, a b’a senkalaninw kɔrɔsi. |
sɔ |
kob |
|
sùla |
singe |
Sulaw tɛ ɲɔgɔn kɔnɔ kabakariyɔrɔ ra. |
súrugu |
hyène |
Surugu ta sogoflagwɛn, dɔ be taga k’a dan. Mɔgɔ tɛ surugulɔgɔ wurituma lɔn. |
tolen |
chauve souris |
tolen ko : ne be n’dulonyɔrɔ le ɲini, ne tɛ kotigiya ɲinina. |
tóra |
taureau |
|
tòto |
rat |
totodinga sogibagajugu, lon dɔ i be bɔ i bɛmacɛ dɔ sukoro. kan. |
tɔnkɔnɔ |
canard |
|
tɔɔn |
criquet, sauterelle |
|
tɔri |
crapeau |
tɔri n’a kɔnɔfɛn bɛɛ ye duga ta ye. tɔri sen jan |
tumu |
vers |
n tɛ deli ka tumu domu. |
vɔvɔni |
manbat vert |
vɔvɔni be mɔgɔ kin. |
wára |
fauve, chat sauvage male, tigre |
|
waraninkalan |
panthère |
|
warawulen |
chimpanzé |
|
wùlu |
chien |
kongo wulu a ka n nɛni k’a fɔ ko n be wulu le ye. |
zɔnzɔn |
crevette |